letterkundige fenologie

Van Eedens eerste nachtegalen

In 1898 kocht Frederik van Eeden bij Bussum een deel van het landgoed Cruysbergen en stichtte er de landbouwkolonie Walden. In zijn dagboek schrijft hij op 15 mei 1910: “De maan schijnt nu en er zingen wel tien of twaalf nachtegalen om het huis. Er zijn er meer dan ooit op Walden […].” Dat jaar hoorde hij zijn eerste nachtegaal op 16 april. Dat was vroeg. Zijn vroegste eerste waarneming was 14 april, zijn laatste eerste waarneming 4 of 5 mei, een verschil van drie weken. Het gros viel in de tweede helft van april, zoals uit zijn dagboek blijkt.

De vette datum is de waarnemingsdatum, tussen haken de datum van de dagboekaantekening.

14-04
[14-04-1904]  Gisteren regens en zoel. 63°. Vandaag prachtig weer, stil en vochtig en zonnig. De nachtegaal gehoord en druk vliegen van bijen.

14-04
[15-04-1894]  Alles bloeit en geurt. Seringen bijna in bloei. Gisteren eerste nachtegaal.

16-04
[20-04-1902]  Woensdag 16 April de eerste nachtegaal op Bantam.¹ Ik hoorde er een toen ik Vrijdag nacht van de lezing thuiskwam.

16-04
[18-04-1914]  Eergisteren avond op Truida’s verjaardag, 16 April, gingen wij ’s avonds langs Bantam wandelen en hoorden den nachtegaal. Nog nooit hoorde ik hem zoo vroeg.²

18-04
[18-04-1920]  Stil, zacht lenteweer. Veel nachtegalen. De beuken loopen uit.

19-04
[19-04-1895]  Frisch, nevelig weer, met nu en dan zon, en zomersche wolkjes. Nachtegalen gehoord.

22-04
[24-04-1898]  Ondanks de zachte winter is alles later dan verleden jaar. 22 de nachtegaal gehoord. De beuken nog kaal.

24-04
[24-04-1911]  Wij hoorden de eerste nachtegalen, […]

25-04
[25-04-1897]  De eerste voorjaarsdag. … Het begon groen te worden, de leeuweriken zongen, ik hoorde nachtegaal en koekoek en onderscheidde fitis en tjiftjaf.

25-04
[26-04-1921]  Zoel vochtig groeizaam weer. Gisteren de eerste nachtegaal gehoord.

26-04
[26-04-1896]  Eindelijk zacht stil lenteweer. Het is lang koud geweest. Het groen is achter, de beuken zijn nog niet uit. Vandaag de eerste nachtegalen.

28-04
[29-04-1891]  Wind ZW. regenachtig, voorjaar. Gister voor ’t eerst de nachtegalen gehoord.

29-04
[30-04-1905]  Alles is zeer laat. Nog maar zeer weinig nachtegalen. Gister de eerste in de Haarlemmerhout.

04-05
[05-05-1919]  Heerlijke zonnige dag. Gister een prachtige wandeling op Bantam. Het was er sprookjesachtig mooi. De eerste nachtegalen zongen, […].

05-05
[05-05-1892]  Guur en koud. Een kacheltje, één kouë [de eerste?] nachtegaal.

1 Bantam is een buitenplaats bij ’s-Graveland.
2 In 1894 en 1904 al wel vroeger, namelijk op 14 april. Maar Van Eeden beschikte dan ook nog niet over een gedigitaliseerd, makkelijk doorzoekbaar dagboek, zoals wij!

Referenties
Frederik van Eeden, Dagboek 1878-1923, 4 delen (te raadplegen via dbnl.org).

» Wat betekent -gaal in nachtegaal?
» Nescio’s vroegste koekoek.
» Thijsse hoort een hofzanger.
» De Signifische Kring, “een eigenaardig gezelschap”.
» index

Geplaatst op 30 april 2015, gewijzigd op 11 april 2020.

© de 5e Verdieping 2015-2020