Waarom schrijf je christendemocraat aan elkaar?

Eerst even dit:

Samenstellingen als jager-verzamelaar, pianist-componist, tolk-vertaler en trainer-coach schrijf je met een streepje. Een jager-verzamelaar is niet zomaar een soort jager of een soort verzamelaar, maar jager én verzamelaar tegelijk. Samenstellingen van dit type heten copulatieve samenstellingen.

Een paar dingen vallen op:

• De twee leden van de samenstelling hadden eigenlijk net zo goed in omgekeerde volgorde kunnen staan.
Eigenlijk had het net zo goed verzamelaar-jager kunnen zijn. Bij tolk-vertaler is dat realiteit: in Nederland is het tolk-vertaler, in België ook vertaler-tolk.

• Het hoofdaccent ligt op het rechterlid van de samenstelling.
Dichter-árts, hotel-restauránt, jager-verzámelaar, koning-stádhouder, tolk-vertáler, trainer-cóách.

• Bij de meervoudsvorm kunnen vaak beide leden in het meervoud staan.
Zowel jager-verzamelaars als jagers-verzamelaars is mogelijk.
Zowel tolk-vertalers als tolken-vertalers is mogelijk.

Bij het woord christendemocraat is alleen het meervoud christendemocraten mogelijk. Het linkerlid christen- zegt iets over (specificeert) het rechterlid -democraat: een christendemocraat is een soort democraat. Christendemocraat is geen copulatieve samenstelling. Je hoeft geen streepje te zetten, maar kunt christen- en -democraat gewoon aan elkaar schrijven: christendemocraat. Hetzelfde geldt voor samenstellingen als atelierwoning, bedbank, bombrief, broekrok, burgerpresident, christensocialist, kasteelhotel, kindbruidje, kindsoldaat, kindsterretje, kindvrouwtje, manwijf, museumkasteel, negerslaaf, stadstaat en wekkerradio.

Volgens het Groene Boekje ed. 1995 schreef je christen-democraat, met een streepje. Maar moslimfundamentalist moest aan elkaar, hoewel het daarbij om hetzelfde type woordformatie gaat. Er zat een weeffout in de spelling: was het nou christenfundamentalist of christen-fundamentalist, moslimdemocraat of moslim-democraat? Nu is het duidelijk en heb je een consistent rijtje: christenfundamentalist naast moslimfundamentalist en christendemocraat naast moslimdemocraat.

De weeffout zit trouwens nog wel in de niet-officiële ‘witte spelling’, want in het Witte Boekje worden christen-democraat en christen-socialist met een streepje gespeld, maar moslimextremisme zonder streepje. Bij moslimextremisme verwacht je de spelling moslimextremist. Dat woord is echter niet opgenomen; christen(-)fundamentalist en moslim(-)fundamentalist evenmin.

» Hindoeradicalen in India.
» Bombrief, briefbom, bom-brief?
» index

Geplaatst op 15 september 2010, het laatst gewijzigd op 7 november 2019.

© de 5e Verdieping 2010-2019