BBB’ers in Buut’nhof

Wensdenken tegen beter weten in?

Vorige week, woensdag 15 mei, bereikten PVV, VVD, NSC en BBB te elfder ure een onderhandelaarsakkoord. Het was een akkoord op hoofdlijnen, met als motto ‘hoop, lef en trots’. Een paar dagen later schoven de twee hoofdonderhandelaars van de BBB – partijleider Caroline van der Plas en financieel specialist Henk Vermeer – aan in het discussieprogramma Buitenhof. De onderhandelingen waren a hell of a ride geweest, vertelde mevrouw Van der Plas, die tijdens de onderhandelingen naar eigen zeggen ‘cement in de betonmolen’ was geweest, de bindende factor.

Het akkoord bevat een aantal dure afspraken. Zo worden de defensie-uitgaven op NAVO-sterkte gebracht en wordt vanaf 2027 het eigen risico in de zorg ruimschoots gehalveerd. Om de balans kloppend te maken had men enige ambitieuze bezuinigingsmaatregelen bedacht, onder andere een substantiële reductie van het aantal rijksambtenaren (22% minder). Ook was alvast een besparing van 1,6 miljard ingeboekt op de afdracht aan de Europese Unie. “Waarom zou Brussel ons dit gunnen?” vroeg Pieter Jan Hagens, wetende dat Nederland in Europa ook al opt-outs voor het asielbeleid en het mestbeleid wil bedingen.
Van der Plas veronderstelde dat Brussel ons land als een van de founding fathers en nettobetalers van de Europese Unie wel wat gunde. Het prestige dat Nederland genoot moest te gelde worden gemaakt door ‘met de vuist op tafel te slaan’.
PJH had zijn twijfels. Hij citeerde premier Rutte die een paar dagen eerder nog had gezegd dat ons land zich keer op keer niet aan de afspraken heeft gehouden, waardoor we in Europa nu ‘nul krediet’ hebben. “Waar eindigt ambitie en begint wensdenken?” vroeg hij zich af. “Wat is er mis met wensdenken zolang je denkt dat die wens gaat lukken?” vond de BBB-voorvrouw.

Nee heb je, ja kun je krijgen?
Is de essentie van wensdenken niet juist dat de verwerkelijking van je wens onhaalbaar of in ieder geval uiterst onwaarschijnlijk is? Wensdenken is immers wishful thinking ‘the belief that something that you want to happen is happening or will happen, although this is actually not true or very unlikely’ (Oxford Learner’s Dictionary) en veronderstelt dat de beoogde doelen hoogstwaarschijnlijk niet gehaald zullen worden, ook al doe je nog zo je best.
“Waar eindigt ambitie en begint wensdenken?”
Waar eindigt wensdenken en begint valse hoop?
Begint zelfbedrog?
Begint kiezersbedrog?

Wensdenken is van alle tijden, het woord wensdenken is nog jong. De oudste attestatie in de krantendatabase van Delpher is een artikel uit de Leeuwarder Courant van 11 februari 1961.¹ Zou het zijn ontleend aan Duits (das) Wunschdenken ‘Annahme, dass sich etwas in einer bestimmten Weise verhält, was aber nich der Realität entspricht, sondern nur dem Wunsch, dass es so sein möge’ (Duden)?
Verschueren definieert wensdenken als ‘menen dat zijn wensen in de toekomst vervuld worden’, antoniem doemdenken.² Deze definitie laat het ongunstige, irreële aspect echter onderbelicht. Duidelijker is de Dikke Van Dale: wensdenken ‘wishful thinking’, wishful thinking ‘gedachtegang die meer berust op wat je wenst (dat zal gebeuren) dan op de feiten’. Wensdenken is dus niet gebaseerd op de realiteit, op de feiten; de wens is leidend.

Het Centraal Planbureau (CPB) oordeelde bij de doorrekening van ‘de financiële plaat’ van het coalitieakkoord dat een bezuiniging van 1,6 miljard op de EU-afdracht onhaalbaar is; het schatte de opbrengst op hooguit 500 miljoen. Ook het snijden in het ambtenarenapparaat zal veel minder opleveren dan begroot: 400 miljoen in plaats van 1 miljard.
Als de bezuinigingsplannen niet het verhoopte bedrag opbrengen, wordt het tekort aangevuld door middel van de zogeheten kaasschaafmethode,³ per ministerie en naar ratio: grote ministeries leveren een groter aandeel. Grote kans dat er op onderwijs, zorg en sociale zekerheid over een paar jaar alsnog flink wordt bezuinigd, want die ingeboekte besparingen lijken me staaltjes van boterzacht begroten waar je zelfs op onze jaarlijkse vve-vergadering niet mee weg zou komen.

1 Buiten de krantendatabase produceert Delpher wel wat geïsoleerde vroegere attestaties, bv. G. Mannoury, Handboek der analytische signifika, 1947.
2 Verschueren heeft ook het lemma wensdenker opgenomen: ‘persoon die de toekomst hoopvol tegenmoet ziet’, antoniem doemdenker. Wishful thinking wordt in Verschueren verklaard als ‘wensdromen, verlangens zonder veel kans op vervulling of waarbij men zijn wensen voor werkelijkheid neemt’.
3 Er zal dan zogezegd ‘gekaasschaafd’ worden.

Referenties
Verschueren Groot Encyclopedisch Woordenboek, 10e uitgave 1996.
Hessel von Piekartz, ‘CPB: hoofdlijnenakkoord verbetert overheidsfinanciën, maar zit vol onzekerheden en ‘juridische risico’s’’, de Volkskrant, 22-05-2024.

» Week 19 leek de finale week.
» Iets nalaten in de Volkskrant.
» index

Geplaatst op 24 mei 2024, het laatst gewijzigd op 20 juni 2024.

© de 5e Verdieping 2024